Nie każde zachowanie świadczące o trudności wychowawczej świadczy o ty, że mówimy o niedostosowaniu.

1. Musi to być zachowanie niezgodne ze społecznie aprobowanym. Zachowanie przeciwko wartościom i normom przyjętym w społeczeństwie. Niezgodność może przybierać postawę:
   aspołeczną - oportunistyczne
   antyspołeczną - nacechowane aktywnością, zaburzeniem kontaktowości
2. Niedostosowanie to zachowanie społeczne, które w jakimś sensie obraca się przeciwko samemu podmiotowi. Pojawia się wewnętrzny konflikt, np. poczucie nieszczęścia, brak spójności między myśleniem a działaniem.
3. Niedostosowanie jest względnie trwałe, określa się je postawą. J. Konopnicki podkreśla, że jednostka jest groźna dla siebie i dla innych. Należy jej stworzyć odpowiednią resocjalizację.

POSTACIE NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO: (3 typy wg. Pospiszyl)

1. osoby neurotyczne - zachowujące się w sposób lękowo-nerwowy

wg. Aizenka:

Nerwowość dzieci może łączyć się z neurotyzmem. Wg Aizenka neurotyzm jest związany z niestałością, niestabilnością. Jest cechą pierwotną, zależną od układu nerwowego. Istnieje jeszcze neurotyzm wtórny. Można neurotykiem się stać, pod wpływem trudnych sytuacji życiowych.

Reakcje:

lęki, małe typu przed psami; separacyjne przed niepowodzeniem
fobie, bardziej zakotwiczony lęk np. fobia szkolna
obsesje, na różnym punkcie, natrętne; nie można się wyzwolić
kompulsje, zachowanie przymusowe np. bycie czystym

Histerie:

• zachowanie histeryczne, osobowość histeryczna, niespójność decyzji, teatralność zachowania
• histeria konwersyjna, zachowanie psychosomatyczne. To histeryczne zablokowanie pracy zmysłów np. mam zdrowe oczy a nie wiedzę. Może blokować czynności motoryczne np. bezwład, paraliż. Łączy się z zaburzeniami układu pokarmowego (wymioty, biegunka, anoreksja).

2. zachowanie przestępcze - kradzież, najczęściej zaczyna się od kradzieży wspólnych w domach, w szkołach, w sklepach; rozwój kradzieży sklepowych (najpierw produkty spożywcze, później ukierunkowane na pieniądze)

Podkreśla się potrzebę całościowego ujmowania danego przypadku. Konieczne jest zastanowienie się nad czynnikami osobowymi, trzeba poznać dziecko, jego rozwój poznawczy, emocjonalny.

3. zachowanie psychopatyczne (początkowo nazywane zwyrodnieniem moralnym)
J. Koch – wprowadził pojęcie psychopatii. Z tym pojęciem łączą się określone zachowania charakterologiczne. To instrumentalne traktowanie wszystkich ludzi. Psychopata manipuluje ludźmi, wykorzystuje ich, nie przywiązuje się do nikogo, nie jest niezdolny do tworzenia trwałych więzi. Może być zdolny do syntonii (współbrzmienia). Stąd niedojrzałość uczuć, zaburzenia emocji.

Pospiszyl - jest to deficyt lęku. Nie ma mechanizmu powstrzymującego, nie ma sumienia, zdolny jest zrobić wszystko, popełnić najgorsze zbrodnie.

W zachowaniu psychopatycznym jest znaczny udział neurotyzmu i ekstrawersji. Biologiczne czynniki:

• aberracje chromosomalne (nieprawidłowości)
• właściwości systemu nerwowego
• uszkodzenia centralnego układu nerwowego (agresja patologiczna, sprzyja niedostosowaniu)
• układ gruczołów dokrewnych (nadczynność, niedoczynność, związek z ilością hormonów np. adrenaliny, testosteronu).