I. Zaburzony rozwój dziecka

• dziecko dysharmonijne - to dziecko dyslektyczne, pewne sfery wolniej się rozwijają; wolniejsze tempo rozwoju jest główną przyczyną trudności czytania, ma trudności w odróżnianiu np. kształtów graficznych. Dysharmonijna może być również sfera emocjonalna. Dziecko może być zmienne, labilne emocjonalnie, płaczliwe. Dziecko infaltywne (opór emocjonalny np. 7 latek na poziomie 5 latka)
• przyspieszone tempo rozwoju - jedynie niektóre sfery są ponadprzeciętne; to dzieci wybitnie uzdolnione. Sfera poznawcza może być rozwinięta, ale emocjonalnie dziecko rozwija się na normalnym poziomie
• niższa inteligencja od przeciętnej - dziecko ma trudności w uczeniu się
• upośledzenia - im wyższy stopień upośledzenia tym więcej kłopotów można oczekiwać

3 czynniki:

• jakakolwiek postać zaburzeń rozwoju łączy się z trudnościami w uczeniu się (im bardziej odbiega od normy tym większa trudność w uczenia się)
• zaburzenie rozwoju dziecka łączy się najczęściej z zaburzeniami dynamiki procesów nerwowych (nadpobudliwość psychoruchowa, zahamowanie). Najczęściej uszkodzenia układu nerwowego prowadzą do zaburzeń neurotycznych.
• w przypadku uszkodzeń centralnego układu nerwowego, specyficzne następstwa w zachowaniu (trudności w koncentracji - uwaga rozproszona, osłabiona pamięć - szczególnie pamięć trwała, niekorzystne cechy emocji - dziecko impulsywne, problemy z kontrola emocji.

Jak dorośli reagują na zachowania dzieci zaburzonych w rozwoju?

Istnieją 3 postawy wobec trudności dziecka:

• postawa lękowa - matka poszukuje u siebie przyczyn trudności dziecka, na zasadzie: To ja jestem winna i muszę to szybko naprawić. Postawa ta wynika z nieprzystosowania do pomocy dziecku.
• postawa agresywna - rodzice winę widzą w dziecku
• postawa bagatelizująca - stosunek bagatelizujący: jakoś to będzie.

II. Lęk i poczucie zagrożenia - stanowią bardzo ważne czynniki patologizujące zachowanie dziecka.
Pierwotna przyczyną trudności wychowawczych jest najczęściej zaburzony rozwój dziecka. Lęk i poczucie zagrożenia stanową wtórne czynniki patogenne.

Są dwa warunki wyznaczające kreatywne zachowanie człowieka:

1. warunek zaspokojenia potrzeb biologicznych
2. zaspokojenie poczucia bezpieczeństwa

Jeżeli któryś z tych czynników zostaje zaburzony uruchamiamy mechanizmy obronne, aby nie stracić więcej.

Jeśli te dwa warunki są zaspokojone to szukamy wyższych potrzeb. Jeśli nie to zamykamy się na świat.

Wychowanie dziecka można rozumieć jako zapobieganie długotrwałym i silnym lękom; dawanie poczucia bezpieczeństwa, eliminacja zagrożeń stałych, silnych, długotrwałych.

Stres i frustracja mogą uczyć nas radzenia sobie z tymi sytuacjami kłopotliwymi. Początkowo mobilizują do walki, ale w miarę powtarzania coraz bardziej dziecko załamuje się. Ostatnia faza reakcji na stres to faza destrukcji. Dziecko uruchamia mechanizmy obronne, np. płacz, ucieczka, wagary itd.

Źródła frustracji tkwią w wielu środowiskach: dom rodzinny, szkoła, grupa rówieśnicza.