Śledź nas na:



Sposoby wywierania i przetwarzania wpływu wychowawczego.

Koncepcja M. Przetacznikowej: 1. Wychowanie nie jest procesem jednokierunkowym, to interakcja wielu stron. Wychowanie jest interakcją, w której wpływy obejmują obie strony. 2. Skuteczność zmian, zakres zmian wychowawczych zależy od aktywności każdej ze stron. 3. Wychowanie jest dynamicznym układem. Trudno przewidzieć skutki oddziaływań. 4. Da się wyodrębnić podukłady. Można wyodrębnić typy, rodzaje sygnałów wychowawczych.

Istnieją 4 diady (układy) sygnał wychowawczy ---- psychologiczne mechanizmy przetwarzania sygnału

I DIADA

W rzeczywistości wychowawczej od zarania na każdego z nas oddziałują wzory (wzory zachowań, czynniki osobowe).

Sygnał - wzory

Ten rodzaj sygnału uruchamia trzy mechanizmy wywierania wpływu:

  1. naśladownictwa
  2. identyfikacji
  3. modelowania

MECHANIZM NAŚLADOWNICTWA

  1. Stefan Szuman - wyodrębnił dwa składniki: popędowy - wrodzony, uruchamiający naśladownictwo. sprawnościowy- zmienia się dzięki treningowi stajemy się coraz bardziej sprawni.
  2. Claperede - bardziej szczegółowe. Też wyodrębnia. odruchowe (wrodzone, filogenetyczne ukształtowanie) nabyte dzieli na dwa:
    • mimowolne - udział świadomości i woli dziecka jest znikomy lub żaden. To przyjemność funkcjonalna każe dziecku naśladować, dziecko cieszy się i powtarza np. gaworzenie.
    • dowolne - świadome, sterowane prze dziecko
  3. Piaget - zachowanie naśladowcze dziecka zależy od jego inteligencji (sensoryczno-motorycznej). Naśladownictwo odruchowe z czasem staję się reakcją odróżnicowaną. W końcowym etapie naśladownictwo staję się funkcję symboliczną. Wykracza poza zmysły sensoryczne.

MECHANIZM IDENTYFIKACJI

Ojcem tego pojęcia jest Z. Freud. Uważał, że identyfikacja jest mechanizmem emocjonalnego poddawania się dziecka wobec jednego z rodziców. Zakładał, że identyfikacja biegnie zgodnie z płcią. Identyfikacja jest mechanizmem obronnym , nieświadomym. Występuje w sytuacjach zagrożenia, napięcia.

Z wychowawczego punktu widzenia mechanizm identyfikacji jest ważny. Identyfikacja zależy od wieku:

Wiek dziecka jest zależny od tego mechanizmu. Małe dzieci (młodsze) identyfikują się z rodzicami. Badania wykazały, że od 7 roku życia rodzice są najważniejsi, pod warunkiem, że rodzice zasłużą na to. Nawet jeśli rodzice są niezbyt poprawni to dzieci idealizują ich (brak krytycyzmu). Po 7- 8 r. ż. dzieci odchodzą od rodziców w coraz mniejszym stopniu identyfikują się. Badania ( U.S.A. i Polska) wykazały : 52 % dzieci w wieku 7-8 r. ż. identyfikuje się z rodzicami. W wieku 13-14 lat, to już co 10 dziecko się identyfikuje.

Identyfikacja zależy od płci:

Do 7 r. ż. nie zależnie od płci dziecka to dzieci identyfikują się z matką. W miarę rozwoju znaczenie ojca wzrasta. Do końca średniego dzieciństwa płeć dziecka nie ma znaczenia. Potem chłopcy szukają męskiego wzorca. Jest to okres korzystny, okres rekonstrukcji rodziny.

MECHANIZMI MODELOWANIA

K. Bronfenbrenner - modelowanie jest czymś więcej niż naśladownictwem czy identyfikacją. Wykracza poza zewnętrzne upodobnienie. Stanowi ono przejęcie zachowania będących symbolicznie równoważnikiem zachowań modela. Modelowanie polega na przejmowaniu symbolu. Symbol jest nieuchwytny zmysłowo. Tkwi w psychice modela (poglądy,postawy, osobowość).

Skuteczność modelowania zależy od 2 czynników:

od samego modela, jego kompetencji, oddziaływania (np. czy jest osobą znaczącą w rodzinie) czynnik tkwiący w dziecku, jego cechy osobowe, rozwój umysłowy (np. im dziecko ma wyższą inteligencję, tym szybciej będzie się uczyło wpływów modela). Również temperament jest ważny. Jeśli dziecko ma wyższą reaktywność (wrażliwość) tym niższa odporność psychiczna.

II DIADA

W rzeczywistości wychowawczej występują nie tylko wzorce. nacisk na dziecko odbywa się także przez bezpośredni sposób oddziaływań na psychikę i zadania, polecenia, wymagania.

Zadania i wymagania ---- ćwiczenia, powtarzanie, uczenie się.

Należy wprowadzać w równowagę, uczyć aby wyrastało w poczuciu obowiązku.

Prawo efektu wg Thorndike - to zachowanie, postępowanie jest trwałe, które łączy się z przyjemnością i zadowoleniem. Przykrości osłabiają związek bodźca z reakcją. Powinno się stosować w wychowaniu przede wszystkim nagrodę. Kary są ważne, ale tylko osłabiają reakcje. Nie zastępujemy danego zachowania innym, tylko je osłabiamy. Kara stosowana w wychowaniu powinna być bezosobowa. Kara nie może poniżać. Wszelkie kary fizyczne poniżają.

III DIADA

Sytuacja wychowawcza ----- integracja i pełnienie ról

Każdy codziennie staje w obliczy bardzo wielu różnych sytuacji wychowawczych. Sytuacja wychowawcza jest sytuacją społeczną, z udziałem innych ludzi.

wg. Reykowskiego - sytuacja wychowawcza- to układ wartości ukierunkowujący aktywność człowieka na te wartości.

wg. Stanisława Miki – sytuacja wychowawcza jest układem stymulacyjno- zadaniowym, emituje sygnały stylu wychowawczego i wywołuje pewne zachowania poprzez interakcje i pełnienie ról. wartości- sytuacje wychowawcze

wg. Reykowskiego – sytuacje wychowawcze – moralnie postępowanie np. ustąpienie miejsca osobie starszej

  • syt. wymagające porządku (wojsko)
  • syt. osiągania sukcesu
  • syt. zależności
  • syt. władzy
  • syt. współdziałania, itp.

Od urodzenia w miarę rozwoju poznajemy coraz więcej złożonych, wymagających ról. Pełnić rolę tzn. poddawać się zasadom przypisanym tej roli. Rola ojca i matki są naczelnymi rolami w procesie wychowania.

IV DIADA

Normy i wartości ----- interioryzacja i internalizacja

Normy i wartości oddziaływają od urodzenia, chodzi o najbardziej ogólne normy i wartości uniwersalne, ogólnoludzkie np. dekalog

Istnieją dwa nadrzędne mechanizmy odpowiadające za przejmowanie norm i wartości:

  1. INTERIORYZACJA
  2. INTERNALIZACJA

Są od siebie niezależne, ale istnieje związek przyczynowo- skutkowy między nimi.

Wg. Piageta (genetycznie) – najpierw u człowieka pojawia się najpierw interioryzacja a potem internalizacja. Ta pierwsza jest warunkiem drugiej.

Interioryzacja - jest procesem rozwojowym, nieodłącznym elementem rozwoju człowieka, ten aspekt dzięki któremu początkowo zewnętrzne czynności czasem przekształcają się w wewnętrzne, uwewnętrznianie, psychiczne.

Internalizacja powstaje na bazie interioryzacji stanowi proces asymilacji tych norm i wartości, uznanie ich za swoje. Jeśli przeprowadzimy internalizacje to znacznie zmniejszy się postawa łamania tej normy. Nikt nas tak skutecznie nie karze jak sami siebie. W wychowaniu nie chodzi tylko o interioryzację norm. Efekty wychowania będą stałe, stabilne, jeśli będą oparte o internalizację norm (mechanizm autoregulacji).



Zobacz także